به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایبنا؛ کتاب «هنر و جامعه در قرون میانه اروپا» نوشته جرج دبی که محمدباقر کریم‌پور آن را به فارسی ترجمه کرده و نشر امیرکبیر منتشرش کرده است، با تحلیل و تفسیر چگونگی پدید آمدن شاهکارهای هنری قرون وسطی، تلاش می‌کند از هنر نقبی به جامعه و زیست مردم در آن دوران بزند. این کتاب کم‌حجم در حوزه مطالعات قرون وسطی اهمیت فراوانی دارد اما در نسخه فارسی، ضعف ترجمه به احتمال زیاد باعث خواهد شد که مخاطب ایرانی نتواند بهره کافی از آن ببرد. در این مطلب ابتدا به اهمیت کتاب می‌پردازیم و پس از مروری بر سرفصل‌های مطرح شده در فصول کتاب، با مثالی بحران ترجمه در این اثر را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
 
به اذعان بسیاری از اهل فن، جرج دبی یکی از بزرگترین مورخان در حوزه قرون وسطی و از پیشروان تحقیق در این زمینه محسوب می‌شود. او در کتاب «هنر و جامعه در قرون میانه اروپا» به یکی از مضامین اصلی کار خود یعنی رابطه بین هنر و جامعه باز می‌گردد و تحول اشکال هنری را از قرن پنجم تا پانزدهم میلادی به موازات توسعه ساختاری جامعه دنبال می کند تا درک بهتری از هر دو ایجاد کند.
 
دبی اطلاعات تاریخی بسیاری را با علاقه‌ای فراوان پیگیری می‌کند و مستندات هنری را به یکدیگر ربط می‌دهد. دوره‌های مختلف زندگی را در آن قرون گرد می‌آورد. چنان که در یکی از ارزیابی‌های کتاب (که در ترجمه فارسی اثر نیز درج شده) آمده است، دبی آثار هنری ساخته شده از جواهر را گردآوری می‌کند و با تحلیل و تفسیر چگونگی تولید این آثار هم از نظر هنری و هم از منظر موقعیت اجتماعی، مطالعه درباره آن‌ها را امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر برای خبرگان و متخصصان هنری قرون وسطی می‌سازد.
 
یکی از نکات مورد تاکید دبی، که یکی از پایه‌های نظری کتاب را شکل داده است، این است که شیوه امروزین نزدیک شدن ما به آثار هنری مربوط به قرون وسطی، با نحوه مشاهده آنها در زمان تولید آثار تفاوت زیادی دارد. برای ما، آنها صرفاً آثار هنری هستند که از آنها انتظار زیبایی‌شناختی داریم و از آنها لذت می‌بریم. اما برای کسانی که این آثار را ساخته‌اند یا از آن‌ها بهره برده‌اند ارزش آنها در درجه اول کارکردی بود. آنها یا هدایایی برای خداوند بودند که ارتباط با جهان دیگر را سامان می‌دادند یا کارکردهای دیگری داشتند. در هر صورت آنچه بسیار مهم است، این است که برای نزدیک شدن به این آثار از منظر اجتماعی، باید بن‌مایه‌های اجتماعی این آثار در زمان تولید آنها را مدنظر قرار داد و این کاری است که دبی تلاش کرده است در کتاب خود همواره دنبال کند.
 
کتاب «هنر و جامعه در قرون میانه اروپا» هم برای دانشجویان و محققان حوزه تاریخ و هم برای علاقه‌مندان به آشنایی با آن دوران که همچنان در ایران دورانی مبهم و کمتر شناخته شده محسوب می‌شود، می‌تواند (یا با توجه به ترجمه‌ای که ارائه شده: می‌توانست) بسیار مفید باشد.

 
این کتاب از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول که «از قرن پنجم تا قرن دهم میلادی» نام گرفته است، مبحث را با ارائه پاسخ به این پرسش که چرا باید مطالعه در زمینه هنر قرون وسطی را از قرن پنجم آغاز کرد، می‌گشاید. به گفته دبی، تحول هنرهای تجسمی از دوران باستان تا قرون وسطی، از نقطه‌نظر سنتی و تاریخی از قرن پنجم میلادی آغاز شده است. نویسنده در این فصل به مقولات مختلفی از جمله پیوند هنر قدیم (هنر هلنیستی مربوط به یونان باستان) و هنر نو (هنر برآمده از امپراتوری روم)، ظهور مسیحیت، امتزاج مسیحیت و هنر رومی ـ‌ یونانی، تاثیر حملات قبایل بربر بر هنر اروپایی در قرون وسطی و... را مورد توجه قرار می‌دهد.
 
فصل دوم کتاب که «960 تا 1160» نام گرفته است، به دورانی می‌پردازد که امپراتوری روم غربی دستخوش آشوب و اغتشاش بود. این اغتشاش به استقلال نسبی واحدهای شبه دولت‌ملت در نقاطی نظیر نواحی تحت لوای «اتو» پادشاه آلمان و مناطق تحت سلطه قبایل «ساکسونی» انجامید و در این مکان‌ها بود که رنسانس مجال ظهور پیدا کرد و در عهد «شارلمانی» شکوفا شد.
 
فصل سوم کتاب نیز «1320 تا 1400» نام گرفته و به بازه زمانی هشتاد ساله‌ای می‌پردازد که اوج احاطه کلیسا بر اروپا را در خود جای داده است. دورانی که «هنر مقدس» بروز و جلوه فراوانی یافت: مکان و جایگاه هنر مقدس قرن چهاردهم، به‌طور روزافزونی مهم‌ترین جایگاه مذهبی و هنری محسوب می‌شد. اصالت و قرار دادن کارهای هنری در جایگاه خود مرتباً پیشنهاد می‌شد. در قرن دوازدهم و سیزدهم متقاعد شده بودند که رابطه با امور معنوی و الهی از نظر شکل کلی با روشنایی و روشنگری زاده می‌شود. در قرن چهاردهم با عینیت و وضوح بیشتری مشاهده می‌شد که این کیفیت به منصه ظهور می‌رسد و ادامه پیدا می‌کند.(97)
 
بحران ترجمه
آنچه که کتاب هنر و جامعه در قرون میانه اروپا را از کیفیت عالی آن در نسخه فارسی دور کرده است، ترجمه تا حدودی ناگیرای آن است. در این متن بسیارند جملاتی که به سختی می‌توانیم معنای نهایی آنها را درک کنیم: «فقدان جلوگیری از این‌گونه مانع‌تراشی‌ها سراشیبی است که به درون احساساتی‌گری‌ها جهت ایجاد موازنه بین عدم مسئولیت و رفتار مبنی بر رفتار احساساتی‌گرایانه افراطی. رمز حرکت یکپارچه جامعه به‌سوی سوسیالیسم جهانی به نفوذ اجتماع بدون امکانات مادی می‌انجامد که به سود نوکیسگانی است که اخیراً موجودیت یافته‌اند.»(105)
 
از همین پاراگراف که به شکل اتفاقی از میان متن انتخاب شد، پیداست که مترجم کتاب و همچنین ویراستار آن به هیچ وجه تسلط کافی برای ترجمه چنین اثری را نداشته‌اند. گذشته از ترکیب‌های واژگانی نازیبایی نظیر «فقدان جلوگیری» و «رفتار مبنی بر رفتار»، آنچه که پاراگراف نقل شده را دچار بحران کرده است، دسترس ناپذیر بودن معنا از لابه‌لای سطور آن است. به‌گونه‌ای که بی‌شک مراجعه به متن اصلی این کتاب مهم و اثرگذار، به تمامی مخاطبان بالقوه آن، حتی کسانی که تسلط کامل به زبان انگلیسی ندارند مفیدتر از مطالعه این ترجمه خواهد بود.         

انتشارات امیرکبیر کتاب «هنر و جامعه در قرون میانه اروپا» نوشته جرج دبی را با ترجمه محمدباقر کریم‌پور در 154 صفحه، با تیراژ 100 نسخه و قیمت 29 هزار تومان منتشر کرده است.